Ortopedide Şok Dalgalarının Kullanımı:
(ESWT – Extracorporal Shock Wave Therapy)
Yüksek frekanslı ses dalgaları, belirli enerji ve dozda uygulandıklarında, bazı ortopedik hastalıkların (iyileşmeyen tendinitler ve iyileşmeyen kırıklar) tedavisinde de kullanılabilmektedir.
Kasların incelerek kemik dokusuna yapıştığı, bağ dokusundan zengin, gerilmeye karşı dirençli bölümlerine tendon (kiriş) denir. Tendinit, kasların aşırı zorlanması veya daha az zorlayıcı hareketlerin sürekli yapılması sonucu (kronik irritasyon), kasların kemiklere yapıştığı yerde ortaya çıkan iltihabi reaksiyondur. Zaman içinde bu bölgelerde doku içinde kalsiyum (kireçlenme, kalsifikasyon) birikebilir. Sıklıkla birden bire başlayan şiddetli ağrı ve hareketlerde kısıtlanma görülür.
Tendinitlerin bir kısmı herhangi bir tedaviye gerek kalmaksızın kendiliğinden iyileşir. İyileşmeyen tendinitlerin tedavisinde hareket kısıtlaması, sıcak veya soğuk uygulamaları, germe egzersizleri, fizik tedavi, antienflamatuar ilaç tedavileri ve kortizon enjeksiyonu kullanılabilir.
Omuz, diz, dirsek (tenisçi dirseği, golfçü dirseği) ve ayak tabanı (topuk dikeni, plantar fasiit) tendinitlerin sık görüldüğü bölgelerdir.
6 ay boyunca yukarıda belirtilen tedavi yöntemleri ile iyileşme sağlanamayan tendinitlerde, cerrahi tedaviye alternatif tedavi yöntemi ESWT‘dir. Bu tedavi Avrupa’da “Ossa Therapy” Amerika’da “OrthoTripsy” adlarıyla da anılmaktadır.
Tedavinin Amacı:
Yüksek frekanslı ses dalgaları yumuşak dokuda zaman içinde yeni kan damarları (neovaskülarizasyon) oluşumuna yol açar. Kasların kemiklere yapıştıkları yerler, vücudun diğer yerlerine göre kan damarlarından fakirdir. Bu nedenle vücut, bu bölgelere yeterince müdahale edemez. Yeni damar oluşumuyla birlikte tedavi bölgesinde kanlanma artar; vücudun yeni bir iyileşme hamlesi başlatması sağlanır. Erken dönemde tedavi bölgesindeki sinir uçlarının etkilenmesiyle ağrının iletilmesi durdurularak ağrı engellenebilir. Asıl etki, yeni kan damarlarının oluşumu için gereken 4 – 6 hafta içinde görülür. Ağrıda ve varsa fiziksel aktivite kısıtlanmasında belirgin azalma gözlenir. Amaç geçici olarak ağrının giderilmesi değil, hastanın kalıcı ve kesin tedavisinin yapılmasıdır.
Tedavi Sonuçları:
North Carolina Üniversitesi Ortopedi Kliniği tarafından yapılan bir çalışmada, tedavi öncesinde hissedilen ağrı şiddetini 0 – 100 arasında (0 hiç ağrı yok, 100 çok şiddetli ağrı) derecelendirmesi istenen 114 hastada, ortalama ağrı değeri 74 olarak saptanmıştır. Tedavi sonrası (12 hafta sonra) ortalama ağrı değeri 37,6 olarak (%49 azalma) saptanmış olup plasebo gruba göre %40 daha fazla iyileşme görülmüştür.
Uygulama Şekli:
ESWT‘de tedavi edilecek bölgeye göre hasta oturur veya yatar pozisyondadır. Daha önce doktor tarafından saptanan en ağrılı bölgeye, en düşük şiddetten başlanarak hastanın rahatsızlık duymayacağı en yüksek şiddete kadar yavaş yavaş artan dozlarda şok dalgaları gönderilir.
Şok dalgalarının vücuda geçişini sağlamak amacıyla tedavi bölgesine jel sürülür. Nadir durumlarda tedavi yerine bölgesel anestezi uygulaması yapılabilir. Uygulama genellikle birer hafta arayla 20 dakikalık 3 seans şeklindedir.
Tedavi sırasında ve sonrasında tendinit ağrısına benzer ağrı, şok dalgası uygulanan bölgede kızarıklık ve hafif şişlik, çevre kaslarda duyarlılık oluşabilir.
Tedavi öncesinde (1 hafta önce) eğer kullanılıyorsa kan sulandırıcı ilaçlar ve aspirin kullanımına son vermek gerekir. Hamilelerde, 18 yaş altında ve akut enfeksiyonlu hastalarda kullanımı önerilmez.
Eğer fizik tedavisi yapılmışsa 4 hafta, steroid (kortizon) enjeksiyonu yapılmışsa 6 hafta sonra ESWT uygulanması önerilir.
İyileşmeyen kırıklarda (psödoartoz), kırık çevresine yüksek frekanslı ses dalgaları uygulandığında osteoblastik (kemik yapan hücre) aktivitenin arttığı, periostun (kemik zarı) uyarılarak iyileşmenin hızlandığı görülmüştür. 5 – 10 günlük (sıklıkla haftada 1) aralıklarla, 4 seanslık tedavi uygulanır. Tedaviyi takiben 4 – 6 hafta içinde röntgenle saptanabilen iyileşme görülür. Tedavinin başarı oranı hasta yaşı ve kemik metabolizması ile ilgili olup %80 civarındadır.
